Oksalat, daha çok bitkisel kaynaklı besinlerde bulunan ve kalsiyum mineralinin emilimini engelleyen bir moleküldür. Hayvansal kaynaklı besinlerin yapısında bulunmayan oksalat, insan vücudu tarafından, metabolizmanın son ürünü olarak oluşturulmaktadır. Oksalatın meydana geldiği vücut metabolizmaları ise, proteinlerin “glisin” ve “serin” amino asitlerine kadar parçalanması başta olmak üzere, C vitamini ve fruktoz şekerinin yapı taşlarına kadar parçalanmasından oluşmaktadır.
Karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından meydana gelen oksalat, özellikle de kalsiyum ve magnezyum elementleri ile bağlanabildiği için, idrar içerisinde çözünmeden kalsiyum ile birleşebilmektedir. Bu şekilde birleşen kalsiyum ile oksalat molekülleri, vücut tarafından emilemeyip, giderek çoğalmaları halinde, kalsiyum oksalat kristallerini oluşturmaktadır. Kalsiyum oksalat kristalleri ise, böbreklerde ve idrar kesesi içerisinde birikerek, taş oluşumuna neden olabilmektedir. Öte yandan, böbrek taşının oluşmasına neden olan en temel oluşum ise kalsiyum oksalat molekülleridir. Öyle ki, böbrek taşlarının % 75 ila % 80’i kalsiyum formundaki oksalat yapılarından oluşmaktadır. Ayrıca, vücut tarafından her hangi bir şekilde kullanılmayan ya da miktarı indirgenmeyen oksalat, idrar ya da dışkı yolu ile vücuttan atılmak zorundadır.
Oksalat Emiliminin Nedenleri
Oksalat emilimi yani hiperoksalüri yaşanmasına neden olan bazı durumlar bulunmaktadır. Vücutta aşırı şekilde oksalat emilimine sebep olan temel faktörler ise şu şekildedir;
Aşırı miktarda C vitamini tüketilmesi (C vitamini, oksalat oluşumuna neden olduğu için, fakat hiç C vitamini tüketmeyen kişilerde de oksalat birikmesi yaşanabilmektedir)
Fruktoz içeren besinlerin yoğun şekilde tüketilmesi (idrarda oksalat birikimine neden olmaktadır)
B6 vitamini eksikliği
Mantar enfeksiyonları
Oksalat bakımından zengin besinlerin aşırı miktarda tüketilmesi.
Aşırı Miktarda Oksalat Tüketimi ve Sonuçları
Vücutta oksalat miktarının çok fazla olması sonucu meydana gelen tek sağlık sorunu böbrek taşı oluşumu değildir. Oksalat moleküllerinin aşırı derecede emilmesi sonucu, (enterik hiperoksalüri) bir çok sağlık sorunu oluşabilmekte ya da bazı hastalıkların şiddetlenmesi durumu yaşanabilmektedir. Fibromiyalji, interstisyel sistit (kronik pelvik ağrı sendromu), vulvodini (ağrılı vulva), depresyon, artrit, otizm ve çeşitli sindirim bozuklukları, oksalat moleküllerinin neden olduğu bazı hastalıklardır.
Oksalat emilimini azaltmak ve vücuda zarar vermesini önlemek için, bol miktarda sıvı tüketilmesi etkili olduğu gibi, vücutta oksalat oluşumuna neden olan ve oksalat içeren besinlerden uzak durmak da etkili olacaktır.
Oksalat Emilimini Azaltmanın Yolları
Bazı kişiler için oksalat emiliminin fazla olması sağlıkları açısından risk oluşturabilmektedir. Özellikle de böbrek taşı sorunu bulunan kişiler için oksalat emiliminin daha düşük seviyelerde olması önemlidir. Bu durumda, oksalat emilimini azaltmak için yapılabilecek işlemler şu şekildedir;
Yeşil yapraklı sebzelerin haşlanarak tüketilmesi ve pişme suyunun ise tüketilmemesi
Kalsiyum bakımından zengin besinlerin tüketilmesi
Gün içinde bol miktarda sıvı tüketilmesi
C vitamini bakımından zengin besinlerin aşırı şekilde tüketilmemesi
Yüksek miktarda oksalat içeren yeşil sebzelerin aşırı miktarda tüketilmemesi.
Günlük Alınması Tavsiye Edilen Oksalat Miktarı
Aslında belirlenmiş bir, günlük alınması gereken oksalat miktarı yoktur. Ancak besinler yolu ile alınan kalsiyum, vücuttaki oksalat seviyesinin dengelenmesine yardımcı olmaktadır. Kalsiyum, böbrek taşlarının %75’inde taş içeriğinin ana elemanı olmasına rağmen bol miktarda kalsiyum alımı çok nadir olarak taş oluşumunu tetiklemektedir. Aksine, birçok çalışma göstermiştir ki kalsiyum alımı kısıtlanan hastalarda taş oluşumu artmaktadır. Bu beklenmeyen etkinin sebebi ise, kalsiyum ile bağlanarak kristal oluşturan ve dışkı ile atılan oksalatın, az miktarda kalsiyum alınması halinde serbest kalmasıdır. Bundan dolayı da bağırsaklardan emilen oksalat miktarının artarak idrarda oksalatın artmasına neden olması olarak düşünülmektedir. Beslenme ile kalsiyumun fazla alınması ise biraz önce bahsedilen mekanizma sayesinde fazla miktarda oksalatın kalın bağırsaktan atılmasını sağlayarak taş oluşumunu azaltmaktadır.
Buradan yola çıkılarak, günlük alınması tavsiye edilen kalsiyum miktarı 800 miligram olarak belirlenmiştir.
Oksalat İçeren Besinler
Genellikle hayvansal kaynaklı gıdalarda bulunmayan oksalat, bitkisel kaynaklı besinlerin yapısında orta ve yüksek miktarda bulunmaktadır. Özellikle de yeşil yapraklı sebzeler oksalat içeriği bakımından zengin gıdalardır. Buna göre, oksalat içeren bazı besinler aşağıda belirtildiği şekildedir;
1. Ispanak:
spinach-in-a-bowl-1260x840
Ispanak ortalama olarak 750-800 miligram değerinde oksalat içermektedir. 100 gram çiğ ıspanak 1145 miligram, aynı miktar buharda pişmiş (12 dakika) ıspanak 797 miligram ve kaynatılarak pişmiş ıspanak ise 460 miligram oksalat içermektedir.
2. Kırmızı Pazı:
red-chard
100 gram kırmızı pazı 12 dakika boyunca buharda pişirildiğinde 1052 miligram, kaynatılarak pişirildiğinde 428 miligram ve çiğ hali ile de 1167 miligram oksalat içermektedir.
3. Pancar:
beetroot-uprooted
Pancar yaprağı ortalama olarak 600 ila 950 miligram arasında oksalat içermektedir. 100 gram çiğ pancar 64 miligram, aynı miktar buharda pişirilmiş (12 dakika) pancar 63 miligram ve kaynatılarak pişirilmiş pancar ise 48 miligram oksalat içermektedir.
4. Ravent:
rhubarb
Ravent ortalama olarak 450 ila 650 miligram arasında oksalat içermektedir. 100 gram çiğ ravent 532 miligram, aynı miktar buharda pişirilmiş (12 dakika) ravent 505 miligram ve kaynatılarak pişirilmiş ravent ise 309 miligram oksalat içermektedir.
5. Yeşil Pazı:
img_3144
Pazı ortalama olarak 200 ila 640 miligram arasında oksalat içermektedir. 100 gram yeşil pazı 12 dakika boyunca buharda pişirildiğinde 556 miligram, kaynatılarak pişirildiğinde 335 miligram ve çiğ hali ile de 964 miligram oksalat içermektedir.
6. Havuç:
growing-carrots-babette1-lg
Zengin bir karoten kaynağı olan havucun özellikle de çiğ havucun 100 gramı 44 miligram oksalat içermektedir. Yine 100 gram buharda pişirilmiş (12 dakika boyunca) havuç 22 miligram ve kaynatılarak pişirilmiş havuç ise 18 miligram oksalat içermektedir.
7. Brüksel Lahanası:
Brussels sprouts cabbage on old wooden table
Lif içeriği oldukça yüksek bir besin kaynağı olan çiğ Brüksel lahanasının 100 gramı 15 miligram oksalat içermektedir. Yine 100 gram ve 12 dakika boyunca buharda pişirilmiş Brüksel lahanası 13 miligram ve aynı şekilde kaynatılarak pişirilmiş Brüksel lahanası ise 6 miligram oksalat içermektedir.
8. Brokoli:
choppin-broccoli
Sağlık açısından birçok faydası bulunan brokolinin çiğ hali ve 100 gramı, 14 miligram değerinden oksalat içermektedir. Yine 100 gram ve 12 dakika süreyle buharda pişirilmiş brokoli 12 miligram ve aynı şekilde kaynatılarak pişirilmiş brokoli ise 4 miligram oksalat içermektedir.
9. Patates:
Potatoes655x344
Güçlü bir nişasta kaynağı olan patatesin çiğ hali ve 100 gramlık miktarı 31 miligram oksalat içermektedir. Yine aynı şekilde, 100 gram patates, 45 dakika boyunca buharda pişirildiğinde 30 miligram ve aynı süre ile haşlanarak pişirildiğinde ise 25 miligram oksalat içermektedir.
10. Çikolata:
Dark-chocolate-and-cocoa-why-theyre-good-for-you-1500x1000
Kakao, oksalat yoğunluğu fazla olan bir besin kaynağı olduğu için, çikolata da aynı şekilde, güçlü bir oksalat kaynağıdır. Bu doğrultuda, % 76 kakaodan oluşan bir çikolatanın 14 ila 84 gramında bulunan oksalat miktarı 250 miligramdır.
11. Kuru Yemişler:
nuts-e1460048870572
Faydalı yağlar bakımından zengin besinler olan kuru yemişler, oksalat içerikleriyle de öne çıkmaktadır. Bu doğrultuda, 14 ila 84 gram miktarındaki bazı kuru yemişler ve içermiş oldukları oksalat miktarları şu şekildedir;
Badem: 380-470 miligram oksalat
Kaju fıstığı: 230-260 miligram oksalat
Fıstık: 140-184 miligram oksalat
12. Bazı Sebzeler:
Virginia-Willis-fresh-okra
Bazı sebzeler oksalat bakımından zengin besin kaynaklarıdır. Bu doğrultuda, bazı yeşil yapraklı sebzelerin içermiş oldukları oksalat miktarları aşağıda listelendiği şekildedir;
Bamya: 140-150 miligram oksalat içermektedir
Maydanoz: 100 miligram oksalat içermektedir
Kara lahana: 5-75 miligram oksalat içermektedir
Kereviz: 11-20 miligram oksalat içermektedir
13. Bazı Meyveler:
Lemon-Wallpaper-fruit-6334028-1024-768
Oksalat içeriği bakımından zengin olan bazı meyveler, aşağıda belirtildiği şekildedir;
Üzümlü meyveler (dut, ahududu, çilek, yaban mersini, böğürtlen, Bektaşi üzümü vb): 14 ila 84 gram → 10 ila 50 miligram oksalat
Bektaşi üzümü: 14-84 gramında → 60 ila 90 miligram oksalat
Limon ile misket limonu ve kabuğu: 14 ila 84 gramında → 80 ila 110 miligram oksalat
Üzüm: 14 ila 84 gram → 3 ila 5 miligram oksalat
Ananas: 14 ila 84 gram → 5 miligram oksalat
Erik: 14 ila 84 gram → 10 miligram oksalat
14. Baklagiller:
lentil-preservedlemon-soup-0040-2
Bitkisel protein kaynağı olan baklagiller, oksalat da içermektedir. Oksalat içeren bazı baklagiller ise şu şekildedir;
Mercimek: 14 ila 84 gram → 10 ila 75 miligram oksalat
Kırık bezelye: 14 ila 84 gram → 10 ila 75 miligram oksalat
Nohut: 14 ila 84 gram → 10 ila 75 miligram oksalat
Siyah fasulye: 14 ila 84 gram → 50 miligram ve üstü oksalat içermektedir
Lacivert fasulye: 14 ila 84 gram → 50 miligram ve üstü oksalat içermektedir
Soya fasulyesi: 14 ila 84 gram → 50 miligram ve üstü oksalat içermektedir
Yeşil fasulye: 14 ila 84 gram → 15 miligram oksalat
15. Tahıl Unları ve Makarna:
brown-vs-white-rice
Tahıllardan elde edilen unlardan bazıları yüksek bazıları ise düşük miktarda oksalat içermektedir. Buna göre, bazı tahıl unları ve içerdikleri oksalat miktarları şu şekildedir;
Esmer pirinç unu: 14 ila 84 gram → 40 ila 250 miligram oksalat
Makarna: 14 ila 84 gram → 20 ila 30 miligram oksalat içermektedir.
0 comments :
Yorum Gönder